Hopp til innhald

Grov nattfiol

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Grov nattfiol

Status i verda: LC Livskraftig
Status i Noreg: LC Livskraftig

Systematikk
Rike: Planteriket
Klasse: Einfrøblada
Orden: Aspargesordenen
Familie: Orkidéfamilien
Slekt: Platanthera
Art: P. chlorantha
Underartar
Vitskapleg namn
Platanthera chlorantha
(Custer) Rchb.
Økologi
Habitat: skog, eng
Utbreiing: Europa, vestlege Asia

Grov nattfiol (Platanthera chlorantha) er ei plante i nattfiolslekta Platanthera i orkidéfamilien (marihandfamilien).[1]

Utsjånad

[endre | endre wikiteksten]

Grov nattfiol kan bli opp mot 50 centimeter høg, og har kvite blomar med lang spore i eit glisent aks. Han er oftast litt større og grøvre enn nattfiol. Hos nattfiol ligg dei to støvbærarane tett ved sidan av kvarandre inne i blomen, medan dei hos grov nattfiol spriker som ein oppned «V». Blomane duftar søtleg, mest om natta, noko som heng sama med at dei blir bestøva av nattaktive tussmørkesvermarar (Sphingidae).

Systematikk

[endre | endre wikiteksten]

Det vitskaplege namnet P. montana har òg vore brukt om grov nattfiol.[2]

Utbreiing

[endre | endre wikiteksten]

Nattfiol veks gjerne i ulike typar slåtte- og beitemark, vegkantar, lyngheier og (beita) skog. Arten lever mest nær kysten nord til Trøndelag.[3] I Norsk raudliste for artar (2021) er arten vurdert som livskraftig (LC).[4]

Arten finst òg i Sverige (status LC, svensk namn grönvit nattviol),[5] i Danmark (NT, dansk namn skov-gøgelilje)[6] og i Finland (LC, finsk namn keltalehdokki).[7]

Grov nattfiol (engelsk namn greater butterfly orchid) veks spreidde stader på Dei britiske øyane, og i den britiske raudlista har arten status som nær truga (NT).[8] Lokalt er han livskraftig (LC) i England og Wales,[9][10] men nær truga (NT) i Skottland.[11] I Irland har han status som livskraftig (LC).[12]

I Estland (estisk namn rohekas käokeel) er nattfiol vanleg over heile landet og er rekna som livskraftig (LC).[13] I Latvia (latvisk namn zaļziedu naktsvijole)[14] er arten temmeleg vanleg over heile landet og står ikkje som truga på den latviske raudlista.[15] I Litauen (litauisk namn žalsvažiedė blandis) veks arten over heile landet og er rekna som livskraftig.[16][17]

I Benelux veks arten (nederlandsk namn bergnachtorchis, fransk namn platanthère des montagnes) i Nederland særleg i Limburg, ellers spreidd. I Belgia er han svært sjeldan i Flandern, ein god del vanlegare i Vallonia.[18][19] I den nederlandske raudlista (som P. montana) er arten rekna som sårbar (VU, kwetsbaar).[20] I Belgia er han rekna som sterkt truga (EN, bedreigd) i Flandern og nær truga (NT, espèce quasi menacée) i Vallonia.[21][22] I Luxembourg er han rekna som sårbar (VU).[23]

Hybridar

[endre | endre wikiteksten]

Det er gjort funn av hybridar mellom grov nattfiol og nattfiol (Platanthera bifolia × chlorantha eller Platanthera ×hybrida)[24] i Vestfold, utan at det er klarlagd kva for ein underart av nattfiol som er involvert. Hybriden er truleg oversett.[25] Hybriden med heinattfiol (Platanthera bifolia ssp. bifolia × chlorantha) er registrert fleire stader i det sørlege Sverige,[26], medan hybriden med skognattfiol (Platanthera bifolia ssp. latiflora × chlorantha) er registrert nokre få stader.[27] I Finland er berre skognattfiol representert, så der er det denne siste hybriden som finst på Åland og heilt i sørvest på fastlandet.[28] I Danmark er båe underartane representerte i hybridane.[29] På Dei britiske øyane er hybriden kjend frå spreidde lokalitetar, men det er ikkje skild mellom underartane.[30] Hybriden er òg registrert i Estland,[31] i Litauen[32] og i Nederland[33] utan at det er skild mellom underartane.

Grov nattfiol kan òg danne ein intergenerisk hybrid (hybrid mellom ulike slekter) med smågrønkurle (Dactylorhiza viridis ssp. viridis × Platanthera chlorantha), registrert i Sverige.[34]

Referansar

[endre | endre wikiteksten]
  1. ↑ «Artsdatabanken: Artsopplysningar grov nattfiol». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  2. ↑ «Artsdatabanken: Namnetre grov nattfiol». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  3. ↑ «Artskart: Grov nattfiol, registrerte funn etter 2010». Artsdatabanken. Henta 2. mars 2022. 
  4. ↑ «Raudlista: Grov nattfiol». Artsdatabanken. 24. november 2021. Henta 2. mars 2022. 
  5. ↑ «Artfakta naturvård: Platanthera chlorantha grönvit nattfiol». Artdatabanken. Henta 5. mars 2022. 
  6. ↑ «Naturbasen: Skov-Gøgelilje Platanthera chlorantha». Naturbasen. Henta 5. mars 2022. 
  7. ↑ «LAJI: Platanthera chlorantha». LAJI.FI. Henta 5. mars 2022. 
  8. ↑ «GB Red List for vascular plants (revised Feb 2021)». Botanical Society of Britain & Ireland. 2021. Henta 9. mars 2022. 
  9. ↑ «A Vascular Plant Red List for England» (PDF). Botanical Society of Britain & Ireland. 2014. Henta 9. mars 2022. 
  10. ↑ «A Vascular Plant Red Data List for Wales / Rhestr o Blanhigion Fasgwlaidd Data Coch ar gyfer Cymru». Plantlife Wales. 2008. Henta 9. mars 2022. 
  11. ↑ «Scottish Biodiversity List». Scotland's Nature Agency / Buidheann Nàdair na h-Alba. 2020. Henta 9. mars 2022. 
  12. ↑ «Ireland Red List No. 10: Vascular Plants» (PDF). National Parks & Wildlife Service. 2016. Henta 9. mars 2022. 
  13. ↑ «eElurikkus: Platanthera chlorantha» (på estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  14. ↑ «Latvijas daba: zaļziedu naktsvijole» (på latvisk). Enciklopēdija «Latvijas Daba». Henta 5. februar 2023. 
  15. ↑ Torleif Ingelög, Roger Andersson og Martin Tjernberg, red. (1993). Red Data Book of the Baltic Region (på engelsk). Swedish Threatened Species Unit. Uppsala in co-operation with Institute of Biology, Riga. s. 25-68. ISBN 91-88506-00-2. Henta 5. februar 2023. 
  16. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 26-27. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  17. ↑ Zigmantas Gudžinskas (2001). «Diversity, state, and protection of Orchidaceae species in Lithuania». Jour. Eur. Orch. 33 (1): 415–441. ISSN 0945-7909. 
  18. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Platanthera chlorantha». FLORON. Henta 22. januar 2024. 
  19. ↑ «Verspreidingskaart: Bergnachtorchis – Platanthera chlorantha». Waarnemingen.be. Henta 22. januar 2024. 
  20. ↑ «Rode Lijst Vaatplanten 2012» (PDF). FLORON. Henta 15. januar 2024. 
  21. ↑ «Rode Lijsten». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  22. ↑ «Liste des espèces wallonnes». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  23. ↑ «Red List of the vascular plants of Luxembourg». Musée national d’histoire naturelle Luxembourg. Henta 15. januar 2024. 
  24. ↑ «PoWO: Platanthera × hybrida». Plants of the World Online. Henta 30. januar 2023. 
  25. ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 192–193. 
  26. ↑ «Artfakta: Platanthera bifolia subsp. bifolia × chlorantha ängsnattviol × grönvit nattviol». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 
  27. ↑ «Artfakta: Platanthera bifolia subsp. latiflora × chlorantha skogsnattviol × grönvit nattviol». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 
  28. ↑ «LAJI: Platanthera bifolia × chlorantha». LAJI.FI. Henta 30. januar 2023. 
  29. ↑ Henrik Ærenlund Pedersen og Niels Faurholdt (2010). Danmarks vilde orkidéer. København: Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag. s. 69–77. ISBN 978-87-02-06386-8. 
  30. ↑ Anne and Simon Harrap (2009). Orchids of Britain and Ireland (2. utg.). London: A & C Black. ISBN 978-1-408-10571-9. 
  31. ↑ «eElurikkus: Platanthera bifolia × Platanthera chlorantha» (på estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  32. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 26. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  33. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Platanthera × hybrida». FLORON. Henta 22. januar 2024. 
  34. ↑ «Artfakta: Coeloglossum viride × Platanthera chlorantha grönkulla × grönvit nattviol». Artdatabanken. Henta 30. januar 2023. 

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]


Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Grov_nattfiol&oldid=3537380»